Sức đề kháng cơ thể
Hệ miễn dịch cơ thể khi bước vào tuổi “cổ lai hy” đã bị suy yếu dần và hoạt động bảo vệ cơ thể trở nên kém hiệu quả. Bệnh lao xuất hiện thường là do sự tái hoạt động của những vi khuẩn lao đã xâm nhập vào cơ thể người già từ lúc nào đó trong suốt những năm tháng tuổi trẻ và tồn tại ở trạng thái ngủ. Những vi khuẩn này chờ đợi và thường ‘trỗi dậy’ khi sức đề kháng cơ thể bắt đầu suy yếu. Sự suy yếu này có thể do tình trạng lão hóa chung của cơ thể, cũng có thể do người cao tuổi thường mắc phải các bệnh lý mạn tính mà như bệnh tiểu đường, viêm phế quản mạn,… làm ảnh hưởng đến tình trạng sức khỏe chung. Cũng có thể người già thường xuyên phải sử dụng nhiều loại thuốc điều trị bệnh, một số thuốc này cũng có thể làm ức chế sự đề kháng cơ thể như cóc – ti – cô – ít, thuốc điều trị ung thư, thuốc điều trị bệnh máu…
Phát hiện bệnh lao ở người già
Bệnh lao là căn bệnh diễn tiến âm thầm, kín đáo nên thường phát hiện trễ. Ở người cao tuổi, bệnh lao thường khó phát hiện do các triệu chứng lâm sàng không điển hình, thường chỉ có những triệu chứng đơn độc như sốt đơn độc, gầy đơn độc...mà không kèm theo các triệu chứng khác như vẫn thường gặp. Xét nghiệm đàm tìm vi khuẩn lao cũng thường cho kết quả âm tính giả do người già thường không đủ sức để khạc đàm sâu trong phổi mà thường chỉ khạc nước bọt. Phản ứng lao tố ở người già thường không có giá trị, cũng thường âm tính giả do tính chất sinh lý của da chỗ chích bị lão hóa.
Bệnh lao lại thường bị che khuất bởi những bệnh lý khác của người cao tuổi. Lý do đi khám bệnh có khi là biểu hiện ở một cơ quan khác, ví dụ như phù chân, tiểu ít, mệt mỏi làm cho người bệnh thường đến khám và chữa bệnh tại khoa tim mạch…Thế nhưng căn nguyên chính lại là bệnh lao phổi tiềm tàng chưa được phát hiện và chữa trị, làm thúc đẩy bệnh tim vốn có trở nên rầm rộ hơn.
Những thay đổi tâm sinh lý ở người già cũng ảnh hưởng đến việc phát hiện sớm bệnh lao. Những người hay buồn phiền, âu lo hoặc trầm cảm thường không chú ý đến sức khỏe của mình nên bệnh thường diễn tiến một thời gian lâu rồi mới được phát hiện. Trầm trọng hơn, có những người rơi vào những rối loạn tâm thần kinh, sa sút trí tuệ tuổi già, bệnh parkinson…sẽ không đủ mức thông tuệ cần thiết để nhận biết tình trạng sức khỏe của chính mình. Nếu những người này sống đơn độc hoặc sống chung với con cháu mà chưa được quan tâm đúng mức, bệnh sẽ được phát hiện rất trễ. Cũng có người còn sáng suốt, nhận thấy sức khỏe của mình suy yếu dần nhưng không chịu đi khám bệnh, hoặc là vì giận hờn trách móc con cháu thiếu quan tâm, hoặc là vì ngại phiền hà, vì con cháu quá bận rộn, vì ngại tốn kém hoặc vì …chẳng có lý do nào cả. Tất cả những nguyên nhân trên thường khiến cho bệnh lao trở nên trầm trọng hơn và khó chữa trị hơn.
Điều trị bệnh lao ở người già
Điều trị bệnh lao ở người già cũng có phần khó khăn hơn so với những lứa tuổi khác. Do tiến trình lão hóa tự nhiên, nhiều cơ quan trong cơ thể người già hoạt động kém hơn trước, chịu đựng kém hơn trước. Thuốc kháng lao có loại ‘đi qua’ ở gan, có loại ‘đi qua’ thận, và do chức năng hoạt động của các cơ quan này kém hơn trước, hiệu quả của thuốc cũng bị hạn chế mà tác dụng không mong muốn của thuốc lại nhiều hơn. Vì vậy, điều trị lao ở người cao tuổi phải hết sức “mềm dẻo”. Khi dùng thuốc kháng lao phải chú ý liều lượng phải phù hợp với cân nặng và có khuynh hướng dùng liều hơi thấp một chút. Chọn lựa thuốc điều trị có thể thay thế streptomycin bằng ethambutol để giảm bớt đau đớn phải chịu đựng. Quan sát và nhận biết sớm các tác dụng không mong muốn của thuốc sẽ giúp cho người bệnh “chịu đựng” thuốc dễ dàng hơn. Dinh dưỡng cũng là một vấn đề cần lưu tâm trong khi điều trị lao vì người bệnh thường than phiền là ăn không ngon miệng, buồn nôn và thậm chí bỏ ăn luôn.
Việc tuân thủ điều trị lao ở người cao tuổi cũng khá khó khăn. Thời gian điều trị lao kéo dài 8 tháng thường là một thách thức lớn cho người cao tuổi. Không hiểu rõ về căn bệnh và cách thức điều trị, tác dụng phụ của thuốc nhiều… là những nguyên nhân bỏ trị thường gặp nhất. Người bệnh thường than phiền là “thuốc nóng quá” và có tâm lý sử dụng thuốc y học cổ truyền thay thế.
Phòng bệnh lao cho người cao tuổi
Nếu ở nhà có người già, cần lưu ý phòng tránh lao cũng như phát hiện sớm bệnh lao. Chụp Xquang phổi định kỳ hàng năm dù có hay không có triệu chứng là rất cần thiết. Đặc biệt lưu ý ở những người có bệnh lý của cơ quan khác như tim mạch, tiểu đường, khớp…khá trầm trọng, những người phải nằm liệt giường hoặc đi lại kém, sức đề kháng thường rất kém. Phát hiện sớm bệnh lao ở người già vừa giúp điều trị sớm dễ đạt hiệu quả, vừa giúp “cắt đứt” một nguồn lây trong gia đình.
Nếu đã mắc bệnh lao, cần phải chú ý động viên người bệnh điều trị và tuân thủ điều trị. Giải thích rõ về căn bệnh và cách chống lây nhiễm bệnh cho người khác, đặc biệt là các cháu nhỏ trong nhà. Cần phải hết sức tế nhị và khéo léo trong việc cách ly để tránh tâm lý hờn giận trách móc của người già.
